मदन ढुङ्गाना/निरज तामाङकाठमाडौं । कोरोनाको महामारीसँगै भएको लकडाउन र निषेधाज्ञाका कारण घरभित्र थुनिएका नागरिक ६ महिनापछि बाहिर निस्किदा हरेक बस्तुको मूल्य छोइनसक्ने गरी बढेको छ । सरकारले लकडाउन गर्नुअघि चैतको पहिलो सातासम्ममा धारा ब्रान्डको तोरीको तेलको मूल्य प्रतिलिटर २ सय २० रुपैयाँ थियो ।६ महिनाको बीचमा यसको मूल्य ३० रुपैयाँले बढेर २ सय ५० पुगेको छ । ६ महिना पहिले स्टिम जिरा मसिनो प्रतिकिलो ६१ रुपैयाँ थियो । अर्थात २५ किलो बोराको १५ सय २५ रुपैयाँ पथ्र्यो ।तर, असोजको दोस्रो सातासम्म आइपुग्दा चामलको मूल्य ११ रुपैयाँले बढेको छ । पातलो चिउरा जसको मुल्य चैतमा प्रति किलो ६७ रुपैयाँ थियो । लकडाउनपछि खुलेको बजारमा अहिले प्रतिकेजी चिउरा ७९ रुपैयाँ पुगेको छ । अर्थात १२ रुपैयाँले बढेको छ ।यी त केहि प्रतिनिधि मूल्य मात्रै हुन् । बजारमा यतिखेर हरेक खाध्यान्न सामाग्री मूल्य १५ देखि २५ प्रतिशतसम्मले बढेको छ ।
हेर्नुहोस् खाध्यान्नको ६ महिनाअघि र ६ महिनापछिको मूल्य : स्टिम जिरा मसिनो २५ किलोको६ महिनाअघि– १५ सय २५ रुपैयाँ६ महिनापछि– १८ सय रुपैयाँबास्मति चामल २० किलोको६ महिनाअघि– २३ सय६ महिनापछि– २६ सयपातलो चिउरा प्रतिकिलो६ महिनाअघि– ६७ रुपैयाँ६ महिनापछि– ७९ रुपैयाँमुसुरोको दाल प्रतिकिलो६ महिनाअघि– ९८ रुपैयाँ६ महिनापछि– १ सय २० रुपैयाँमासको दाल प्रतिकिलो६ महिनाअघि– १ सय ३०६ महिनापछि– १ सय ४५पिठो ५ किलोको६ महिनाअघि– २ सय ७०६ महिनापछि– ३ सय रुपैयाँभटमास प्रतिकिलो६ महिनाअघि– १ सय रुपैयाँ६ महिनापछि– १ सय १५ रुपैयाँचिनी प्रतिकेजी६ महिनाअघि– ८० रुपैयाँ६ महिनापछि– ९० रुपैयाँखाने तेल प्रति लिटर६ महिनाअघि– १६५ देखि २ सय २० रुपैयाँसम्म६ महिनापछि– १८५ देखि २ सय ५० रुपैयाँसम्मयसरी ६ महिनाको बीचमा हरेक खाध्यान्नको मूल्य १५ देखि २५ प्रतिशतसम्म बढेको छ । उपभोक्ताहरु पहिलाको तुलानामा अहिले अत्याधिक मूल्य बढेको बताउँछन् । हरेक सामानको मूल्य पहिलको तुलानामा अस्वभाविक ढंगबाट बढेको उनीहरुको अनुभव छ ।उपभोक्ता मात्रै होइन ब्यापारीले पनि खाध्यान्नको मूल्य बढेको महशुस गरेका छन् । उनीहरुका अनुसार पहिलेको तुलानामा केहि सामानको मूल्य बढेको छ ।मूल्य जसरी बढेको छ, त्यसको फरकपना पनि त्यस्तै छ । हरेक पसल पिच्छे खाध्यान्नको मूल्यमा समेत फरक छ । एउटा पसलमा १ सय ४५ रुपैयाँमा पाइने दाल अर्कोमा १ सय ५० रुपैया लिने गरेका छन् । अझै भित्रि गाउँहरुमा यसको मूल्य १ सय १६० देखि १ सय ७० सम्म लिने गरेको पाइएको छ ।कालाजाबजारी ऐन अनुसार अधिकतम २० प्रतिशतभन्दा बढि नाफा खान पाइदैन् । तर कतिपय ५० प्रतिशतसम्म बढि पैसा असुलेका छन् ब्यापारीले । कमजोर अनुगमन र ब्यापारीको मनपरीका कारण उपभोक्तालाई महँगीले थिचेको छ ।
तरकारी र फलफूल पनि महँगियो
खाद्यान्न मात्रै होइन, यस वर्ष तरकारी र फलफूलको मूल्यमा पनि वृद्धि भएको छ । केही केही तरकारीको मूल्यमा सामान्य गिरावट आएको भएपनि अधिकांश तरकारीको मूल्य बढेको छ । अझ दैनिक भान्सामा नभई नहुने आलु, प्याज र गोलभेंडाको मूल्यमा त व्यापक वृद्धि भएको छ ।गत वर्ष आजैका दिन अर्थात् २०७६ साल असोज १२ गतेको केही तरकारी, फलफूल तथा माछाको मूल्य र अहिलेको केही मूल्यको हामीले मूल्य अन्तर हेरेका छौँ ।गत वर्ष आजैका दिन औषतमा ५८ रुपैयाँ प्रतिकिलो रहेको ठूलो गेलभेंडाको मूल्य अहिले ९२ रुपैयाँ छ ।त्यसैगरी गत वर्षको असोज १२ गते ३८ रुपैयाँ प्रतिकिलो रहेको सानो गोलभेंडाको मूल्य पनि अहिले औषतमा ९२ रुपैयाँ छ ।यता माछा हेर्ने हो भने पनि गतवर्ष प्रतिकिलो २ सय ७० देखि २ सय ७५ रुपैयाँ रहेको रहु माछाको मूल्य अहिले बढेर ३ सय २५ देखि ३ सय ३० मा विक्री भइरहेको छ ।तर केही केही तरकारीमा भने मूल्यमा गिरावट पनि आएको देखिन्छ ।गतवर्ष करिब १ सय रुपैयाँ प्रतिकिलोमा विक्री भएको तिते करेलाको मूल्य अहिले औषतमा ५५ रुपैयाँ प्रतिकिलोमा कारोबार भइरहेको छ ।त्यसैगरी गतवर्ष प्रतिकिलो औषतमा १ सय ९५ रुपैयाँ रहेको रायोको साग अहिले प्रतिकिलो ७५ रुपैयाँमा कारोबार भइरहेको छ ।गतवर्ष ९५ रुपैयाँ रहेको गाण्टेमुलको मूल्य अहिले ७५ रुपैयाँमा कारोबार भइरहेको छ ।तर यी सबै मूल्य कालीमाटी तरकारी तथा फलफूल बजारको थोक मूल्य हो । यी सबै तरकारी तथा फलफूलको मूल्य उपभोक्ताको घरसम्म पुग्दा प्रतिकिलोमा कम्तीमा पनि ३० प्रतिशतले वृद्धि हुन्छ । आलु, प्याजको मूल्यमा त्यति धेरै वृद्धि नभएपनि तरकारीको मूल्यमा भने व्यापारीले कम्तीमा ३० प्रतिशतको नाफा राखेर बेच्छन् । जसको कारण बजारमा अहिले ५८ रुपैयाँमा पाइरहेको भिण्डीको मूल्य उपभोक्ताको घरसम्म आइपुग्दा यसको मूल्य ८० रुपैयाँ पुग्ने गरेको छ ।सामान्यतः यो सिजन भनेको तरकारीका लागि अफ सिजन नै हो । जसका कारण पुष माघको समयमा भन्दा यस समयमा तरकारीको मूल्य दोब्बर हुन स्वभाविक नै हो । तर गत वर्षको तुलना गर्दा पनि केही तरकारीको मूल्यमा व्यापक वृद्धि भएको देखिन्छ ।कालीमाटी तरकारी बजारका व्यापारीहरु पनि तरकारीको मूल्यमा वृद्धि भएको स्वीकार गर्छन् । अहिले भारतबाट आउने तरकारीमा कमी आएको, अफ सिजन भएको र माग बढेको कारणले पनि तरकारीको भाउ बढेको व्यापारी बताउँछन् ।व्यापारीले तरकारीको मूल्यमा सामान्य वृद्धि आएको बताएपनि उपभोक्ता भने अत्याधिक वृद्धि भएको गुनासो गर्छन् । लकडाउन अगाडि ४० रुपैयाँ प्रतिकिलोको गोलभेंडा अहिले १ सय २० रुपैयाँमा किन्नुपरेको भन्दै अत्याधिक महङ्गी भएको बताउँछन् ।आखिर तरकारीको मूल्यमा किन यति धेरै वृद्धि भयो त ? वाणिज्य विभागका महानिर्देशक नेत्रप्रसाद सुवेदीले कोरोना संक्रमणपछिको लकडाउनका कारण भारतीय तरकारीमा केही रोकवाट हुनु र अफ सिजनका कारण मूल्य वृद्धि भएको बताउनुभयो ।हो, अहिले तरकारीको सिजन होइन । पुष र माघको तरकारीको मूल्य हेरेर अहिले मूल्य बढ्यो भन्न त मिल्दैन, तर पनि गत वर्षकै तुलना गर्दा पनि अधिकांश तरकारीको मूल्यमा वृद्धि भएको छ । अहिले लकडाउन खुलेको भएपनि तरकारीमा मूल्यमा नियन्त्रण आउन भने सकेको छैन ।
आखिर किन महँगियो बजारमूल्य ?
लकडाउनका कारण खाद्यान्न र अफ सिजनका कारण मात्रै तरकारी तथा फलफूलको मूल्य बढेको होइन । वाणिज्य विभागको फितलो अनुगमन, व्यापारीको कालोबजारी र उपभोक्ताको अज्ञानताका कारण पनि बजारमा दैनिक उपभोग्य वस्तुको मूल्य एकाएक आकाशिएको छ ।दाल, चामल, तेल, तरकारी, फलफूल, माछा मासु आदि सबैको मूल्य बढेको छ । दशैं र तिहार आउनै लाग्दा दाल, चामल, तेल आदिको खपत पनि बढ्ने हुँदा दशैं जति नजिकिन्छ, यस्ता दैनिक उपभोग्य वस्तुको मूल्यमा पनि वृद्धि हुँदै जानसक्छ ।वाणिज्य विभागले दैनिकरुपमा बजार अनुगमन गरेर केही केही व्यापारीलाई कारवाही गरेको भएपनि विभागको सक्रियतामा उपभोक्ताले अझै सन्तोष जनाउन सकेका छैनन् । किनभने उपभोक्ता चाहन्छन्, विभागले नियमित अनुगमन गरोस् र कालोबजारी गने व्यापारीलाई कारवाही गरोस् अनि मूल्य सस्तियोस् ।वाणिज्य विभाग पनि केही खाद्यवस्तुको मूल्यमा वृद्धि भएको स्वीकार गर्छ ।विभागका महानिर्देशक नेत्रप्रसाद सुवेदी केही केही खाद्यवस्तुको मूल्यमा वृद्धि भएको भन्दै अब बिस्तारै त्यो घट्नुपर्ने बताउँछन् ।अहिले सबैभन्दा बढी मूल्यवृद्धि तेलमा भएको भन्दै तेलको मूल्य बढ्नुमा कामदारको अभाव तथा भारतबाट आयात हुने कच्चापदार्थ पनि कारण रहेको विभागको भनाई छ ।अहिले पनि नियमित अनुगमन भइरहेको र यदि कसैले कालोबजारी गरे वा अत्याधिक नाफा राखेर विक्री गरेमा कारवाही गर्ने गरेको सुवेदीले बताए ।लकडाउनका कारण लामो समय बन्द रहेका पसलहरु पनि अहिले खुलेको भन्दै बजारमा मिति गुज्रिएका सामानको पनि विक्री हुनसक्ने भन्दै खरिद गरिएको सामानमा ध्यान दिन सुवेदीले उपभोक्तालाई आग्रह गरे ।यदि कुनै व्यापारीले मिति गुज्रिएका सामान बेचे, बढि मूल्य लिएमा विभागमा खबर गर्न पनि सुवेदीले आग्रह गरेका छन् ।अहिले पनि विभागले नियमित बजार अनुगमन गरिरहेको र उपभोक्ता अधिकारका लागि लागिरहेको महानिर्देशक सुवेदी बताउँछन् । चाडबाड नजिकिँदै गर्दा अनुगमनलाई थप प्रभावकारी बनाइएको भन्दै अहिले ‘अन द स्पोर्ट’ कारवाही गरिरहेको समेत विभागको भनाई छ ।
