-शिव अधिकारी यदुवंशी
प्रविधिको विकाससँगै मानिसकोे दैनिकी सहज र सुलभ बन्दै गएको छ । विश्वका विकसित देशले आफ्ना नागरिकको जीवनशैली उन्नत र अत्याधुनिक बनाउने ध्यानमा व्यस्त छन् । सायद यसैले होला ती देशका प्रमुख शहरमा विश्वभरबाटै मानिस बसाइँसराइमा लालायित देखिन्छन् । यही तथ्य बुझेर विश्वका धनीराष्ट्र स्मार्टसिटीमा ठूलो लगानी गरिरहेका छन् ।
के हो स्मार्ट सिटी ?
विश्वमै बढ्दो जनसंख्या व्यवस्थित बनाउन विकासशील मुलुकहरुले विभिन्न उपाय अपनाउन थालेका छन् । स्मार्ट सिटीको योजना अघि सारेका छन् । स्मार्ट सिटीमा स्मार्ट ट्राफिक व्यवस्थापन, स्मार्ट फुटपाथ, स्मार्ट सडक, स्मार्ट लाइट र स्मार्ट बजारलाई ‘स्मार्ट’ तरिकाले व्यस्थापन गरिनेछ । यसले साधारण मानिसको दैनिकी सहज र सुलभ हुनेछ ।
आरसिबी, ह्यास्नर, स्मार्ट शहरहरु र ‘आइडिसी’ को समुदायका कार्यक्रमका एक पदाधिकारीले भने, ‘आइडिसीको निजी र सार्वजनिक क्षेत्रका कार्यक्रम, शहरी क्षेत्र र स्मार्ट शहर तथा समुदायमा परियोजनाका माध्यमले मजबुद, निरन्तर निवेशको लागि आशा गरिएको छ । यो अर्थबजारको एक अधिक प्रतिस्पर्धी बजार भएको पनि मानिन्छ । व्यय गाइड समाधानले उत्पादन र सेवा विकास गर्न र खरिदार प्रवृत्ति बुझ्न डेटा (सञ्चालित दृष्टिकोण लिनसक्ने क्षमतासँग आपूर्तिकर्ताहरूले) प्रदान गर्दछ ।
कस्ता छन् स्मार्ट सिटी
रिपोर्टअनुसार, आधिकारिक पहिरन लगाउँदा र सबै सुविधाहरु Vechile tp everything, connectivity V2X हुनेछ । ‘आइडिसीको विश्वव्यापी स्मार्ट शहर व्यय मार्गदर्शिकाको नयाँ संस्करण विश्वभरका शहरहरू कसरी परिवर्तन गर्ने चलनचल्ती र अन्तर्दृष्टिका दिशामा ठूलो सम्झौताको प्रतिनिधित्व गर्दछ । कार्यक्रम प्रबन्धक सेरेना दा–रोल्डले भनिन्, ‘अब हामी शहरका साथै २५ नामांकित उपयोगका मामलामा पनि व्ययको नयाँ डेटाबेसमा रिलिज दिनेछौँ ।’
कति लगानी छ ?
विश्वको आधुनिक अमेरिका स्मार्ट शहर खर्चका लागि चीनको सबैभन्दा ठूलो बजार हो र चीनपछि टोकियो शहर हो । जहाँ २०१८ का लागि स्मार्ट शहरमा लगानी गरिराखेका छन् । हालै प्रकाशित प्रतिवेदनअनुसार, सन २०१८ मा विश्वव्यापीरुपमा स्मार्ट शहरहरुले ८१ बिलियन डलर प्रविधिमा लगानी गर्ने जनाएका छन् । स्मार्ट शहरमा सिंगापुर, टोकियो, न्युयोर्क र सांघाईसँगै लन्डन पनि हो । जहाँ विश्वव्यापीरुपमा लगानीकर्ता आकर्षित छन् । लगानीपश्चात प्रगतिको आशा पनि गरिएको छ ।
अन्तर्राष्ट्रिय डाटा निगमले विश्वव्यापी स्मार्ट शहरको व्यय अनुमान गरेको छ कि, सन् २०२२ सम्ममा स्मार्ट बजारमा खर्चिने रकम १ सय ५८ अर्ब डलर पुग्नेछ । आइटिसी व्यतीत गाइड स्मार्ट शहरको प्राथमिकता, कार्यक्रम र उपयोगका मामलाका श्रृंखलामा सम्बन्धित प्रविधिमैत्री लगानीमा जोड दिइएको छ ।
तीन भन्दा ठूला घटना, जुन २०१८ मा खर्च हुने विश्व स्मार्ट शहरको लगभग एक चौथाई हिस्सा प्रभावित गर्दछ । निगरानी, सार्वजनिक ट्रान्जिट र स्मार्ट आउटडोर प्रकाश प्रणाली यसमा जोडिएका पाटा हुन् ।
सन् २०२२ सम्ममा, स्मार्ट ट्राफिक व्यवस्थापनले स्मार्ट आउटडोर प्रकाशलाई तेस्रो स्थानमा पार गर्नेछ र शीर्ष तीन प्रयोगका घटनामा मात्र कुल खर्चको पाँचौँ हुनेछ । किनभने यसले सानो र छिटो बढ्दो प्रयोगका घटना बाहिर आउने छन् र महत्वपूर्ण जनतासमक्ष पुग्नेछ ।अमेरिका स्मार्ट सिटी व्यय (२०१८ मा ४ सय २३ बिलियन भन्दा बढी) का लागि सबैभन्दा ठूलो बजार हो । पछि चीनले पनि व्यतीतका मामलामा उपयोगको तीन सबैभन्दा ठूलो मामला शीर्ष पाँचमा प्रकट हुन्छन, तर सबै भन्दा प्रमुख मामला जो सबैभन्दा प्रमुख स्मार्ट शहरहरुका लगानी क्षेत्रमा जोडिएको छ ।
५३ स्मार्ट शहरहरूका लागि हालै ‘आइडिसी’ डाटाबेस खाताहरू ५३ स्मार्ट शहरमा सिंगापुर, टोकियो, न्युयोर्क, लन्डन र सांघाईसँगै २०१८ मा शीर्षस्थानमा छन् ।
नेपालमा कति सम्भावना छ ?
देशमा स्मार्ट शहर स्थापना गर्नाले निःसन्देह नेपाललाई विकसित देशमा उत्प्रेरित गर्न मद्दत गर्नेछ र रोजगारीका अवसरहरूको नयाँ अवसर पनि खुला हुनेछन् । तर हाम्रो देशमा यी परियोजनामा प्राथमिकता दिनुपर्ने थुप्रै चुनौति छन्, सपनाहरुको शहरहरुको सामनाबिना सजिलो छैन ।
अहिले स्मार्ट सिटीमा लगानी गरिरहेका अधिकांश मुलुक अति विकसित नै छन् । उनीहरुसँग पर्याप्त पुँजी, स्रोतसाधन छन्, जसबाट उनीहरु सजिलै स्मार्ट बन्न सक्छन् । तर नेपालसँग पर्याप्त नरहेका कारण नेपालका शहरलाई स्मार्ट बनाउन गाह्रो नै छ । तर पनि गर्न चाहे सम्भव छ ।भौगोलिक आधारका आधारमा चीन र जापानसहित एसिया र प्यासिफिक क्षेत्र २०१८ मा विश्वव्यापी व्ययको ४२ प्रतिशत हुनेछ, संयुक्त राज्य अमेरिका (३३ प्रतिशत), र युरोप, मध्य पूर्व र अफ्रिका (इएमइए) (२५ प्रतिशत) ।